var þat boð með svá miklu kappi

* * *

(stend; stóð, stóðum; staðinn), v.

1) to stand, opp. to sitja or liggja (hann stóð við vegginn);

koma standandi niðr, to come down on one’s feet;

skal mik niðr setja standanda, in a standing position;

standa fast, to stand fast;

standa höllum fœti, to stand slanting;

2) to stand, stick (G. skaut svá fast niðr skildinum, at hann stóð fastr í jörðunni);

sveininum stóð fiskbein í hálsi, the bone stuck in his throat;

3) to stand, remain;

borð stóðu, stood, were not removed;

4) to stand, be situated (bœr einn stóð skamt frá þeim);

5) to stand still, rest, pause (stóð þá kyrrt nökkura hríð);

verðr hér fyrst at standa sagan, the story must stop here for the present;

6) to last (hafði lengi staðit bardaginn);

7) to befit, become (konungr kvað þat eigi standa, at menn lægi svá);

ekki stendr þér slíkt, it does not befit thee;

8) to stand in a certain way, project, trend (fjögur horn ok stóðu fagrt, hit þriðja stóð í lopt upp);

stendr inn straumrinn, the tide (current) stands in;

blóðbogi stóð ór hvárutveggja eyranu, a stream of blood gushed out of both his ears;

kallar hann betr standa veðrit at fara landhallt, that the wind stands better for making land;

stóð vindr af landi, the wind blew from the land;

standa grunnt, to be shallow (vinátta okkur stendr grunnt);

9) to touch;

standa grunn, to stick on the ground (örkin stóð grunn);

10) to catch, overtake (hann drap menn Eiríks konungs, hvar sem hann stóð þá);

standa e-n at e-u, to catch one doing a thing (ef maðr verðr at því staðinn, at hann meiðir smala manna);

11) to stand, endure, bear (standa e-t or e-u);

12) to press, urge, trouble (elli stóð Hárek);

hvat stendr þik, what ails thee?

13) to weigh so much (gullhringr, er stóð mörk);

14) to stand by one, side with one, with dat.;

mikils er vert, hversu fast N. stendr þér um alla ráðagerð, how close N. stands by thee in all counsel;

15) with preps.:

standa af e-u, to proceed from, be caused by (opt stendr illt af kvenna hjali);

vil ok ek eigi, at af mér standi brigð okkarrar vináttu, nor do I wish to be the cause of a breach in our friendship;

standa af e-u við e-n, to give up, cede to one;

impers., segir hann honum, hvernig af stóð um ferð hans, how the matter stood as to his journey;

standa at e-m, to attack (var við sjálft, at þeir mundu standa at prestinum);

to stand by one, on one’s side (ek veit eigi víst, hvaðan G. inn ríki stendr at);

standa á e-u, to stand on, insist on (statt ei á því, er þér er bannat);

impers., stendr á illu einu með þeim, they are on very bad terms;

standa á e-m, to hang over one (sú skóggangssök, er á þér stendr); to refer to (þat heilræði stóð upp á þenna sama sendiboða);

standa eptir, to remain, be left;

standa fyrir e-u, to stand in the way of (þeir kváðu geip hennar ekki skyldu standa fyrir þingreið þeira);

standa e-m fyrir þrifum, to stand in the way of one’s thriving;

to stand before one, protect one (vér skulum Egil af lífi taka, en hlífa engum, er fyrir honum vill standa);

standa hjá e-m, to stand by one, assist one;

standa í e-u, to be engaged in, busied with (standa í bardögum, einvígum, málum, kvánbœnum);

impers., stendr í deilu með þeim, there is a quarrel between them;

standa með blóma, to be in a flourishing condition;

standa móti (á móti, í móti) e-u, to stand against;

standa saman, to stand together, be gathered, amassed (þar stóð auðr mikill saman);

standa til e-s, to tend towards;

standa til umbótar, to stand for mending, need it;

sem bœn yður stendr til, as your prayer tends to;

eptir þeim efnum, sem honum þœtti til standa, according to the merits of the case;

eptir því sem lög stóðu til, as the law was (taka þeir allir við bótum, sem lög stóðu til);

impers., stendr til e-s, it is to be expected, feared (til langra meina mun standa, ef);

standa e-m til e-s, to assist, help one (B. segir, hversu Ó. hafði honum til staðit);

standa undan, to be lacking (mikit stendr undan við hann í vinfenginu);

standa vel undir e-t, to support well, back it up well (munu margir vel undir þat standa);

standa undir e-m, to be in one’s possession, keeping (féit stendr undir honum);

standa upp, to stand up from a seat (þá stóð S. upp ok mælti hátt); to rise from bed (standa upp ok klæðast); to be left standing (fimm einir menn stóðu upp á skipinu);

standa uppi, to be left standing (K. hinn auðgi flýði ok allt lið hans, þat er uppi stóð; hús þau, er uppi stóðu);

to be laid up ashore, of a ship (stigu þeir á skip þat, er þar hafði uppi staðit um vetrinn);

of a corpse, to lie on the bier (lík Kjartans stóð uppi í viku í Hjarðarholti);

of a bow, to be kept bent (boginn má eigi einart uppi standa);

standa við e-u, to withstand (víkingar svá harðfengir, at ekki stendr við);

impers., stendr við e-t, it is on the verge of (þeir áttu svá harða leika, at við meiðingar stóð);

standa yfir e-u, to be present at (heldr vildi hann þenna kjósa en standa yfir drápi Þorgils frænda síns); to extend (þar er þeira ríki stendr yfir);

standa yfir, to stand over, last (hversu lengi skal fjárbón sjá yfir standa?);

í þessum griðum ok svardögum, sem yfir standa, which now stand, are in force;

16) refl., standast.

* * *

pres. stend, stendr, stöndum, standit, standa; pret. stóð, stótt, stóttú (mod. stóðst, stóðstú), stóð, pl. stóðum; subj. stæði; imperat. statt, stattú (cp. stand-þú); part. staðinn; pret. infin. stóðu = stelisse, Fms. vi. (in a verse); a medial form, pres. stöndumk (= stat mihi), Fm. 1. Kormak; pret. stóðumk (= stabant mihi), Hm. 106: with neg. suff. stóð-k-at, Fas. iii. 22 (in a verse). [Common to all Indo-Germ. languages.]

A. To stand; þó at hann gangi eðr standi áðr, Grág. ii. 95; hann stóð við vegginn, … stóð á víxl fótunum, Sturl. ii. 158; standa höllum fæti, Nj. 97; koma standandi niðr, to come down standing (after a leap), 85, Grág. ii. 110; skal mik niðr setja standanda, in a standing position, Ld. 54; munkr er eigi mátti standa á bænum ok reikaði, Greg. 62; standa á götu e-s, Nj. 109; standa fast, to stand fast, 92; standa frammi, to stand, be on one’s feet, Fms. vii. 85; s. fyrir dómstóli keisarans, 656 C. 19; s. fyrir manni, to stand before a man, so as to screen him, Grág. ii. 12. 115, Eg. 357: s. hjá, to stand by, metaph. to assist, Fas. ii. 501: standa nær e-m, to stand near one, metaph. to back, Nj. 76; nær standa vinir Gunnars, 88.

2. to stay; Egill stóð meðan ok beið þeirra, Eg. 483; statt ( stop) ok trú mér, 623. 17.

3. to stand, stick; stóðu spjót þeirra ofan frá þeim, Nj. 253; at hann standi fastr í fönninni, 84; skildinum, svá at fastr stóð í vellinum, 262; öxin stóð á hamri, i. e. went through to the back, and stuck there, 165; sveininum stóð fiskbein í hálsi, the bone stuck in his throat, Blas. 40; ef nökkurum stendr bein í hálsi, 655 ix. B. 2: absol., það stendr í e-m, it sticks in one’s throat.

4. to stand, remain; borð stóðu, stood, were not removed, Fms. vii. 144; skála þann sem enn stendr í dag, Þórð. 58 new Ed.; svá lengi sem heimrinn stendr, Rb. 64; skyli bú yðr standa ú-rænt, Nj. 208.

5. to stand, be seated, placed;í þeim dal stendr kirkja, Greg. 57; kirkja sú er stendr í Reykja-holti, D. I. i. 476; bær einn stóð skamt frá þeim, Eg. 230; ór þeim sal er und þolli stendr … ask veit ek standa, … stóð fyrir norðan salr, sal veit hón standa, Vsp.; Lissibón stendr á Spáni, Fms. vii. 80; Narbón stendr vid Jórsala-haf, x. 85; öll þau fylki er í hans biskups-ríki stóðu, vii. 300; Illugastaði ok Hrafnagil er standa í Laxárdal, Dipl. v. 17; standa á bók, reikningi, skrá …, [Germ. es steht geschrieben], ii. 12, 13, Bs. i, passim. II. with prepp.; standa á e-u, to stand on, insist on, persevere in; statt eigi á því er þér er bannat, Mirm.; s. á illu ráði, id.; s. á hendi e-m, Nj. 88, Grág. i. 121 (see hönd); mest mundi á fyrir-mönnum standa, Nj. 106: to stand upon, s. á lögum, Js. 41; s. á rétti sínum, … standa á dómi e-s, to stand by, abide by:—s. gegn, á móti, to withstand, Hom. 7, Fms. ii. 36, 225, x. 401:—s. af e-u, to give up, Dan. afstaae, Fb. i. 523:—s. at, to help (at-stoð); hvaðan Guðmundr stendr at, … hvaðan sem hann stendr at, Nj. 214; þeim er þaðan standa at, 193:—s. eptir, to remain, N. G. L. i. 335, Fms. ii. 231, vi. 248, Grág. ii. 301, Eg. 202, Rb. 116, Hom. 12, Stj. 422 (eptir-stöðvar = arrears):—s. fyrir, to stand before, to stand in the way of a thing, Ísl. ii. 262, Fms. vi. 61, Grág. i. 140; s. e-m fyrir þrifum, Fms. ii. 154; s. e-m fyrir gleði, vii. 162; s. e-m fyrir svefni, Gísl. (in a verse); s. e-m fyrir ljósi, to stand in the way of one’s light; láta e-t s. fyrir kaupi, Nj. 17; láta s. fyrir kviðburði, 87; ef afl hefir staðit fyrir kvið þeirra, Grág. i. 53; þat á eigi fyrir málum at s., 106; eiðr Vermundar stóð fyrir, Fbr. 22; járni á hann fyrir at standa, N. G. L. i. 342; s. fyrir með eineiði, 346:—s. í e-u, to be deeply engaged in; s. í bardögum, einvígum, málum, stórmælum, kvánbænum, etc., Eg. 486, Ld. 262, Nj. 53, 224, 227, Ísl. ii. 216; standa í ábirgð, Dipl. v. 24; s. í þjónustu, Mar.:—standa saman, to stand together, put together in one place; þar stóðu saman fé mikil, Eg. 318; stóð úmegð mörg saman, Ísl. ii. 198; þar stóð auðr mikill saman, Ld. 124: to consist, Hom. 2:—s. undir e-u, to be subject to; s. undir prófi, Dipl. i. 6; féit stendr undir honum, is in his keeping, Grág. i. 395: standa undir með e-m, to support, Sturl. i. 20; s. vel undir e-t, to support well, back, Nj. 215, Fms. vii. 125; jarl stóð vel undir hans mál, viii. 282; munu margir vel undir þat s., to back it up well, Ó. H. 52:—standa upp, to stand up from a seat, Nj. 3, Fms. i. 33, x. 401: to rise from bed, Nj. 69, Eg. 121; s. upp fyrir dag, 577; s. upp ok klæðask, Ld. 44; hann liggr sjúkr … þar er standi aldri upp, Nj. 80 (standa upp ór sótt); s. upp með e-m, to rise, join one, Sturl. ii. 203:—s. uppi, of a ship, to be laid up ashore (during the winter), Nj. 259, Ísl. ii. 273: of a corpse, to lie on the bier, Fms. ii. 257, Ám. 101: of a bow, to be kept bent, 623. 19: standa upp, to be standing, be left standing on one’s feet; færri standa upp enn fallnir eru, Fms. xi. 110; stóðu þá enn upp mjök margir á skeiðinni, many still stood up (not dead or wounded), 142; flýði allt lið er upp stóð, Eg. 33; fimm einir menn stóðu upp á skipinu, Orkn. 356 old Ed., (new Ed. 414 l. c. leaves out ‘upp’); meðan ek má upp standa ok vápnum valda, Ld. 170: standa uppi, id., Fms, viii. 139, Hkr. i. 210:—standa við e-u, to withstand, Grág. i. 1, 336 (við-staða); svá harðfengir at ekki stendr við, Nj. 271; svá mikit troll at ekki stendr við honum, Bárð. 177; þeir skutu svá hart, at ekki stóðu við hlífarnar, Fms. i. 173: to stand against, stop, hann stóð við litla stund (við-staða, a pause, halt):—standa yfir, svá lengi sem þingboð stæði yfir, lasted, Fms. ii. 216: hversu lengi skal fjárbón sjá yfir standa? Nj. 141; í þessum griðum ok svardögum sem yfir standa, which now stand, are in force, Fms. xi. 365; þar er þeirra ríki stendr yfir, extends, Eg. 344.

B. Metaph. usage, to stand still, rest, pause; verðr hér fyrst at standa sagan, the story must stop here, Fms. vi. 56: nú skal hér standa um athæfi Varbelgja, ix. 473; skulu sóknir standa, meðan leiðangr er úti, Gþl. 486; útlegðar-sakir skulu eigi standa um várþing, Grág. i. 103; skyldi málit standa um nóttina til rannsaks, Fms. ix. 414; skal þá standa leigan í hross-verðinu, Grág. i. 434; stóð þá kyrrt nokkura hrið, Fms. xi. 397; at svá búit stæði, Nj. 139; eigi mátti svá búit s., Fms. ii. 9; standa með blóma; stendr búit með miklum blóma, Band. 2.

2. to last; Guðs ríki stendr ei ok ei, Hom. 160; ok standa eina þrjá vetr, Sks. 323; þá sjau daga sem veizlan stóð, Stj.; en er þrjár nætr hafði veizlan staðit, Landn. 117; hafði lengi staðit bardaginn, Odd. 18; er deildir várar s. lengr, Eg. 738; stóð mikil deila milli þeirra langa hríð, Fms. x. 169; stóð þetta heimboð nokkut skeið, Nj. 81; meðan erfit stóð, Eb. ch. 54; stóð hennar hagr með þeim hætti, Bs. ii. 166:—to be valid, skal þetta testamentum s. ok haldask, Dipl. iv. 8; ok standa enn þau lög, Ver. 52; um tólf mánaðr stendr þeirra mál, Grág. i. 143; skal þat allt s. ok satt vera, 655 xxvii. 28; hans tala skal s. á fé sjálfs hans, K. Þ. K. 146; má þat eigi s. né fyrir satt halda, Stj. 31; hann mun láta s. boð þessi (stand by it), Nj. 77; þrjú kúgildi þau er standa með jörðunni, Dipl. iii. 8; ekki á Bjarkeyjar-réttr á því máli at standa, this case does not fall under the town jurisdiction, Fms. vii. 130; stendr þat mál ( it extends) um þrjá fjórðunga, Grág. i. 464.

3. to befit, become; konungr kvað þat ekki standa, at menn lægi svá, Fms. x. 157; berr þat eigi né stendr þvílíkum, Stj. 132; hví stalt þú guðum mínum, ekki stendr þér slíkt, 181.

4. phrases, nú stóð í stilli, see stilli; var þat boð með svá miklu kappi, at stóð í stönginni (cp. Dan. saa at det stod efter), Fms. xi. 424; standa í háska, Mar.

5. sem inn átti dagr Jóla standi á Dróttins degi, Rb. 128; en á þeim degi stóð Ólafs messu-aptann, Hom. 111.

II. of direction, to stand in a certain way, project, trend; fjögur horn ok stóðu fagrt, hit þriðja stóð í lopt upp, hit fjórða stóð ór enni, ok niðr fyrir augu honum, Ld. 120; geitar-horn stendr ór höfði henni, Fms. vii. 156; vápn stóðu á Birkibeini svá þykt at varla mátti hann falla, 325; gákk af bryggjunni eðr spjotið stendr á þér, 144; ella hefði spjótið staðit gegnum hann, Nj. 246; blóðbogi stóð ór hváru-tveggja eyranu, 210, Fms. vi. 419; boginn stóð inn um ræfrit, Eg. 239; kallar hann betr standa veðrit, at fara landhallt, the wind stands better for making land, Fms. x. 347; sunnan-vindr hvass ok stóð at virkinu, xi. 34; stóð gnæðingr með fjöllum, Bárð. 171; af íllsku ok úþef þeim er af stóð, Fms. iii. 128; stóð vindr af landi, Vigl. 79 new Ed.; stendr inn straumrinn, Bs. ii. 143: stóð stropinn um kyrtilinn, Clar.; standa grunnt, to be shallow; vinátta okkur stendr grunnt, Eg. 520; stóð hón alla vega jörð, touched the earth. Art.; stafir stórir ok stóðu grunn í ánni, Fb. ii. 19; örkin stóð grunn, stuck to the ground, Stj. 50, Gþl. 460, Grág. ii. 358; þrjár rætr standa; á þrjá vega undir aski Yggdrasils, Gm.; augu yður standa lengra fram, Sturl. iii. 129; finnr konungr at mikit stendr undan við hann í vinfenginu al hendi Sigvalda, Fms. xi. 106; heilræðit stóð á þenna sama sendiboða, referred to him, 433; hvaðan Guðmundr inn ríki stendr, on which side he stands, with whom he sides, Nj. 214.

2. to proceed from, be caused by; eigi standa þin orð af litlu fári, Fas. i. 195; stóð lítil stjórn af honum, Fms. xi. 223; þótti af honum minni ógn standa, Eg. 268; e-m stendr mein, úhapp, útili, íllt, gagn, hjálp … af e-m, 175; guðin rökðu til spádóma at af systkinum þessum mundi þeim mikil mein ok úhapp standa, Edda 18, Nj. 65, Barl. 39; eigi mun svá mikit íllt af þér standa, Nj. 368; opt stendr íllt af kvenna hjali. Gísl. 15: yðr munn vandræði af standa, Nj. 175.

3. standa til, to tend towards; nú stóð áðr til svá mikils váða, at …, Fms. vii. 144; þá stendr þó til meira geigs, xi. 275; standa til umbótar, to stand for mending, need it, Fb. ii. 234; flest frumsmíð stendr til bóta, needs mending; standa til mikils kostnaðar, D. N. ii. 18; sem bæn yður stendr til, tends to, Nj. 192; hvárt honum standi hugr til nökkurrar konu, Ísl. ii. 285; engi ván eða verðleikr stendr til at fáisk, Al. 91; sem bæn yður stendr til, Nj. 192; eptir þeim efnum sem honum þætti til standa, according to the merits of the case, Fms. vii. 60; eptir þvi sem lög stódu til, as the law stood, Nj. 146, Ld. 28; frekari álög en forn lög stæði til, Fms. xi. 224; latari enn líkendi stæði til, 256; fremr enn ritningar stóðu til, tended towards, i. e. warranted, Mar.; líta á mál hans eptir þeim efnum sem honum þætti til standa, as the merits were, Fms. vii. 60; eptir því sem lög stóðu til, Nj. 146, Ld. 28; standa til váða ok auðnar, Fms. x. 271.

III. to catch, overtake; hann drap menn Eiríks konungs hvar sem hann stóð þá, Hkr. i. 91; var hverr drepinn þar er staðinn varð, 107; lét hann ræna hvar sem hann stóð þá, Fms. vii. 181; hörmuðu bæði at þau máttu eigi fá staðit hann, Hom. 120; ef hann er með vátta inni staðinn, Grág. ii. 18; ef maðr tekr fé manns ok vinnr þjófskap at, enda standi hinn hann (acc.) at þvi er fé þat á, svá at handnumit verðr, ok …, 136; hinum er þýfð var í höndum staðin, id.; nú stendr maðr fé sitt þjófstolit í hendi öðrum manni, Gþl. 537.

2. to stand, i. e. to endure or bear; hverr sem fyrir-smár dómarann, ok vill eigi dóm standa, N. G. L. i. 452: to discharge, skal dæma landit þeim manni er varðveizlu stendr, to the man who stands as guardian, Grág. ii. 251; sá er vitna þarf skal standa þeim kost allan, Jb. 358.

3. to press, urge, trouble; ef ofviðri stendr mann, N. G. L. i. 349; Alfhildi stóð sótt, Hkr. ii. 199, Stj. 425; mun þik nú hræðsla standa, Fas. iii. 429; elli stóð Hárek, Ísl. ii. 482; hver fjölskylda sem þik stendr, Fms, xi. 429; segja máttu hvat þik stendr, what urges thee. Mar.; ok vænti af þér mests trausts, því heldr sem mik stendr meirr, Fms. iii. 70; standa mik svá stórar þröngslir, at …, Stj. 495; hvat stendr þik, what ails thee? Grett. 75 new Ed.; hvat stendr þik, Bergr, sagði biskup, Bs. i. 807; því at eins at þeim (þá?) standi ofviðri, N. G. L. i. 371.

4. to be of weight, value; skal hann eigi standa tómr meirr enn átta merkr, Gþl. 524; gullhringr stendr sex aura, mörk, Fms. ii. 246, xi. 204; strútrinn stóð tíu merkr, 77; vættir þær er hver þeirra standi hálfa níundu mörk, Gþl. 523.

C. Reflex. to stand right, be able to stand; steðjaði hann upp yfir törguna ok stóðsk þó, Nj. 144; þar mundir þú eigi hafa staðizk fylgjur þeirra Þorvarðs, Lv. 104; hann druknaði, því hann stóðsk ekki fjölkyngi Ragnars, Bárð. 181.

2. standask e-t, standask áhlaup, Sks. 411; höggum standask fáir, Sks. 411 B; fáir stóðusk honum, þótt fræknir væri, Grett. 87 A; gull stendsk elding, Grág. i. 501; þetta éi var með svá miklum býsnum, at ekki máttu sumir menn betr enn fá staðizk, Fms, xi. 136; var við sjálft at ek mætta eigi standask, x. 331; stóðsk hann eigi ok dó, 623. 33; hví lét Guð þeira freista, þar er hann sá at þau máttu eigi standask, Eluc. 28; at þér standisk jafnvel ef þér sjáit frændr yðra svívirða, Fms. v. 270.

3. to stand, bear, tolerate; hann skekr at honum sverðit, þetta fá þeir eigi staðizk ok hlaupa, Ísl. ii. 364; Kári stóðsk þetta eigi, Nj. 270; Björn stóðsk eigi ámælis-orð Sigmundar, Valla L. 218; standask frýju-orð, Fær. 196.

4. standask við e-m, to stand, be able to withstand; Heiðrekr vá með Tyrfingi ok stóðsk ekki við honum, Fas. i. 526; engi hlutr var svá sterkr at standask mætti fyrir honum. Edda.

5. to be valid; skulut mál hans standask um þá sök, Grág. i. 64; á þeirra dómr at standask, 80; eigu jammikit þeira orð at standask, sem annarra lögréttu-manna, 10; ef þú kemr til konungsins, ok megi þín orð nokkut standask, Fms. xi. 193; hennar orð stóðusk svá mikit, at …, Fas. i. 208; um þat vilda ek at mín at kvæði stæðisk, at …, Eb. 98.

6. of direction, to proceed from; standask af e-m, af henni mun standask allt it ílla, Nj. 49; svá stenzk af um ferð mína, the matter stands so as to my journey; Ólafr sagði jarli hversu af stóðsk um ferð hans, Ld. 112 (hversu af stóð, 340); ekki sagði Kjartan föður sínum hversu af stóðsk um ferð þessa, 208; Gautr segir honum geiniliga allt hversu af stóðsk inn ferðir hans, Fms. iii. 57; svá stendsk af um ferðir mínar, at ek má hér ekki dvelja lengr, vi. 350; eigi veit ek hvernig af stenzk (stennz) um för þína, hvárt þú ferr nökkut í konungs leyfi, Ó. H. 143.

7. a middle form; yfir ok undir stóðumk jötna vegir, the ‘giant-ways’ ( rocks) stood above and below, Hm.; stöndumk hjörr til hjarta, the sword touches me to the heart, Fm. 1.

II. recipr. to stand opposite one another in the same line: to meet, of ends; þat stóðsk á, nesit þvert ok fylking þeirra, Ísl. ii. 326; stóðsk þat á, at Jólin þraut ok lokit var sögunni. Fms. vi. 356; vígin Áskels ok Steingríms skyldi á standask, Rd. 281; stóðsk þat á endum ok ostkistan, Nj. 76; stóðsk þat á endum ok þat er Gunnarr; átti at gjalda, 111; létu þeir þat á endum standask, 120; standask á mót; sandmelr sá er á stendzk ok Seftjörn, Gísl. 23; bær hans stóðsk á ok konungs atsetr, Fas. ii. 63: bíða þess at á stæðisk misganga straumanna ok austan-veðr, Orkn. 266: stendzk heldr í móti með þeim hjónum, they were rather at sixes and sevens, did not agree well, Bjarn. 21: hendingar standask sem næst, to stand as close to one another as possible, Edda (Ht.); tungl þau er næst standask, nearest to one another, Rb. 34, 1812. 56.

III. staðinn = staddr, steadfast, placed, abiding; hvar sem maðr er staðinn, N. G. L. i. 163; vildi hann nú til staðins vita ( knew for certain) hver svör jarl vildi gefa, Vígl. 18.

n. contest, zeal, eagerness, ardour; deila kappi við e-n, brjóta kapp (halda til kapps) við e-n, to contend, contest, with one; með kappi, with ardour; meirr af kappi en forsjá, with more obstinacy than prudence; berjast af miklu kappi, with great ardour; renna í köpp við e-n, to run a race with.

* * *

n. [a word common to all Teut. languages; A. S. camp; O. H. G. champh; Germ. kampf; Swed. and Dan. kamp; in the Icel. the m is assimilated; and in Danish also kap]:—contest, zeal, eagerness, energy, but throughout with the notion of contest, which is the old sense; even in early Germ. kamph is still duellum, whence it came to mean bellum: deila kappi við e-n, to contend, contest with one; megu vér eigi deila kappi við Hrafnkel, Hrafn. 10; þungt get ek at deila kappi við Hrafnkel um múla-ferli, 11; er hann deildi kappi við Þorgrím goða á Þórness-þingi ok við sonu hans, Ísl. ii. 215; deila kappi við konunga, Fagrsk. 10; mikit er upp tekit, ef þú vill kappi deila við Ólaf Svía-konung ok við Knút, Ó. H. 33; ok ætla þér aldri síðan at deila kappi við oss bræðr, Fs. 57, cp. deila I. 4: brjóta kapp við e-n, to wage war against; hæfir þat ekki konungdómi yðrum at brjóta kapp við kvennmenn, Fagrsk. 10, Fms. vii. 45 (in a verse): at halda til kapps ok jafns við þá höfðingjana, Fb. ii. 46; sögðu honum þat betr sama, at halda eigi til kapps við þá Hofs-menn, Fs. 35: kosta kapps um e-t, to strive.

2. a race; in the phrase, bað hann renna í köpp við ( run a race with) Þjálfa, Edda 31; at vit at köppum kenndar vórum, we were noted for our matches, Gs. 14; ekki dýr er þat, at renna mætti í köpp við hann, Karl. 514, cp. Dan. löbe omkaps med en = to run a race.

II. eagerness, vehemence; er konungi mikit kapp á því, Eg. 16; eigi veit ek hvar kapp þitt er nú komit, Ld. 166; hann lætr engi mann þora at mæla við sik nema þat eitt er hann vill vera láta, ok hefir hann þar við allt kapp, Ó. H. 68; mæltu þá sumir at honum hlypi kapp í kinn, Sturl. iii. 232; at þat væri konungi vegsemd en eigi fyrir kapps sakir við hann, Eg. 44; honum görðisk svá mikit kapp á þessi veiði, at hann skreið þar eptir allan dag, Ó. H. 85; kapps lystr, eager, Hornklofi; lögðu þeir á þat it mesta kapp hverr betr reið eðr betri hesta átti, Hkr. i. 27; Önundr konungr lagði á þat kapp mikit ok kostnað, at ryðja markir ok byggja eptir ruðin, 44; með kappi ok ágirnd, D. N. i. 3; berjask af miklu kappi, Þiðr. 326; gangask þær tvennar fylkingar at móti með miklu kappi, 328; verja með kappi, Eg. 720; þessi ætlan er meir af kappi en forsjá, Ó. H. 32; var sú veizla gör með enu mesta kappi, 31; hón gékk at með öllu kappi at veita Ólafi konungi, 51; meir sækir þú þetta með fjár-ágirnd ok kappi ( obstinacy) heldr en við góðvild ok drengskap, Nj. 15.

III. gen. kapps, intens. kapps-vel, mighty well, Bjarn. (in a verse), Fms. vii. 45 (in a verse); kapps-auðigr, mighty wealthy, Merl. 1. 9; kapps-hár, mighty high (cp. Dan. kjephöj), Lex. Poët.; kona kapps gálig, a very gentle woman, Akv. 6; or even singly.

COMPDS: kappsfullr, kappsmaðr.

1) with subj. (a standing phrase in the law connecting the latter clause of a conditional premiss) if, and if, and in case that, and supposing that;

nú hefir maðr sveinbarn fram fœrt í œsku, enda verði sá maðr veginn síðan, þá …, if a man has brought a boy up in his youth, and it so happens that he (the boy) be slain, then …;

2) even if, allhough, with subj. (seg mér, hvat til berr, at þú veizt fyrir úorðna hluti, enda sér þú eigi spámaðr);

3) even;

þá skal hann segja búum sínum til, enda á, þingi, even in parliment;

4) if only with subj. (fyrir engan mun þori ek at vekja konunginn en segja má ek honum tíðindin, ef þú vill, enda vekir þú hann);

5) and indeed, and of course, and also, and besides;

enda skulum vér þá leysa þik, and then of course we shall loose thee;

sýnist þat jafnan, at ek em fégjarn, enda man svá enn, and so it will be also in this case;

6) and yet;

eigi nenni ek at hafa þat saman, at veita Högna, enda drepa bróður hans, I cannot bear to do both, help H. and yet kill his brother;

7) ellipt. without a preceding premiss;

enda tak þú nú øxi þína, and now take thy axe.

(að, or enda, ent), v.

1) to end, coming to an end (í því sama klaustri endi hann sína æfi);

impers., endar þar sögu frá honum, the tale of him ends there;

2) to fulfil, perform (enda heit sitt);

3) to mark the end of, to bound (af suðri endir hana [i. e. Asia] úthafit);

4) refl., endast, to end, come to an end (reiði mannsins endist á einu augabragði);

to last, hold out (berjast meðan dagrinn endist);

meðan mér endast föng til, as long as my provisions last;

ef honum endist aldr til, if he lives so long;

meðan mér endast lífdagar, meðan ek endumst, as long as I live;

to turn out, to end (well or ill), to do (enda mun þat fám bóndum vel endast at synja mér mægðar).

* * *

a copul. conj. with a slight notion of cause or even disjunction: [the use of this copulative is commonly regarded as a test word to distinguish the Scandin. and the Saxon-Germ.; the A. S. ende, Engl. and, Hel. end, Germ. und being represented by Scandin. auk, ok, or og: whereas the disjunctive particle is in Scandin. en, enn, or even enda, answering to the Engl., A. S., and Germ. aber, but; the Gothic is neutral, unless jab, by which Ulf. renders καί, be = auk, ok:—this difference, however, is more apparent than real; for the Icel. ‘enda’ is probably identical with the Germ. and Saxon und, and: in most passages it has a distinct copulative sense, but with something more than this]:—and, etc.

I. with subj., a standing phrase in the law, connecting the latter clause of a conditional premiss, if so and so, and if …, and again if …; or it may be rendered, and in case that, and supposing that, or the like. The following references will make it plainer; ef goðinn er um sóttr, enda hafi hann öðrum manni í hönd selt …, þá skal hann ok sekja …, if a suit lies against the priest, ‘and’ he has named a proxy, then the suit lies also against him (viz. the proxy), Grág. i. 95; ef skip hverfr ok sé eigi til spurt á þrim vetrum, enda sé spurt ef þeim löndum öllum er vár tunga er á, þá …, if a ship disappears without being heard of for three years, ‘and’ inquiry has been made from all the countries where ‘our tongue’ is spoken, then …, 218; ef goðinn gerr eigi nemna féránsdóm, enda sé hann at lögum beiddr …, þá varðar goðanum fjörbaugsgarð, if the priest name not the court of férán, ‘and’ has been lawfully requested thereto, then he is liable to the lesser outlawry, 94; nú hefir maðr sveinbarn fram fært í æsku, enda verði sá maðr veginn síðan, þá …, if a man has brought a boy up in his youth, ‘and in case that’ he (the boy) be slain, then …, 281; ef maðr færir meybarn fram …, enda beri svá at…, ok ( then) skal sá maðr …, id.; ef menn selja ómaga sinn af landi héðan, ok eigi við verði, enda verði þeir ómagar færðir út hingat síðan, þá …, 274; hvervetna þess er vegnar sakir standa úbættar á milli manna, enda vili menn sættask á þau mál …, þá …, ii. 20; ef sá maðr var veginn er á ( who has) vist með konu, enda sé þar þingheyandi nokkurr …, þá …, 74; þat vóru lög, ef þrælar væri drepnir fyrir manni, enda ( and in case that) væri eigi færð þrælsgjöldin fyrir hina þriðju sól, þá …, Eg. 723, cp. Eb. 222; þótt maðr færi fram ellri mann, karl eðr konu, í barnæsku, enda ( and in case that) berisk réttarfar síðan um þá menn, þá skal …, 281; ef þú þorir, enda sér þú nokkut at manni, if thou darest, ‘and supposing that’ thou art something of a man, Fb. i. 170, segja má ek honum tíðendin ef þú vilt, enda vekir þú hann, ‘and supposing that’ thou wilt awake him, Fms. iv. 170; en þeir eru skilnaðarmenn réttir er með hvárigum fóru heiman vísir vitendr, enda ( and even) vildi þeir svá skilja þá, Grág. ii. 114; enda fylgi þeir hvárigum í braut ( supposing they), id.; hvat til berr er þú veizt úorðna hluti, enda sér þú eigi spámaðr, supposing that thou art a prophet, Fms. i. 333.

2. rarely with indic.; ef kona elr börn með óheimilum manni, enda gelzt þó fé um, hón á eigi…, Eb. 225.

II. even, even if, usually with indic.; kona á sakir þær allar ef hún vill reiðask við, enda komi ( even if) eigi fram loforðit, Grág. i. 338: in single sentences, þá skal hann segja búum sínum til, enda á þingi, even in parliament, ii. 351: the phrase, e. svá ( even so), eigi þau handsöl hennar at haldask, enda svá þau er, i. 334; enda er þó rétt virðing þeirra, ef …, and their taxation is even (also) lawful, if …, 209: in mod. usage very freq. in this sense (= even).

III. denoting that a thing follows from the premiss, and consequently, and of course, and then, or the like, and forsooth, freq. in prose with indic.; man ek eigi optar heimta þetta fé, enda verða þér aldri at liði síðan, I shall not call for this debt any more, ‘and also’ lend thee help never more, Vápn. 18; ef þeir eru eigi fleiri en fimm, enda eigi færi, if they are not more than five, and also not less, Grág. i. 38; enda eigu menn þá at taka annan lögsögumann ef vilja, and they shall then elect another speaker if they choose, 4; enda skulum vér þá leysa þik, and then of course we shall loose thee, Edda 20; varðar honum skóggang, enda verðr hann þar óheilagr, and of course or and even, and to boot, Grág. ii. 114; skal hann segja til þess á mannamótum, enda varðar honum þá eigi við lög, i. 343; á sá sök er hross á, enda verðr sá jamt sekr um nautnina sem aðrir menn, 432; þá á sök þá hvárr er vill, enda skal lögsögumaðr …, 10; enda á hann kost at segja lögleigor á féit, ef hann vill þat heldr, 217; trúi ek honum miklu betr en ( than) öðrum, enda skal ek þessu ráða, and besides I will settle this myself, Eg. 731; sýnisk þat jafnan at ek em fégjarn, enda man svá enn, it is well known that I am a money-loving man, and so it will be too in this case, Nj. 102; beið ek af því þinna atkvæða, enda num öllum þat bezt gegna, I waited for thy decision, and (as) that will be the best for all of us, 78; er þat ok líkast at þér sækit með kappi, enda munu þeir svá verja, and so will they do in their turn, 227; Hallgerðr var fengsöm ok storlynd, enda ( and on the other hand) kallaði hón til alls þess er aðrir áttu í nánd, 18; mikit má konungs gæfa um slíka hluti, enda mun mikill frami fásk í ferðinni ef vel tekst, Fms. iv. í 29; Ölver var málsnjallr ok máldjarfr, e. var hann vitr maðr, 235; ekki mun ek halda til þess at þú brjótir lög þín, enda eru þau eigi brotin, ef …, neither are they broken, if …, Fb. i. 173, Mork. 81.

2. with a notion of disjunction, and yet; eigi nenni ek at hafa þat saman, at veita Högna, enda drepa bróður hans, I cannot bear to do both, help Hogni and yet kill his brother, Nj. 145; er þér töldut Grænland vera veðrgott land, enda er þat þó fullt af jöklum ok frosti, that you call Greenland a mild climate, and yet it is full of frost and ice, Sks. 209 B.

3. ellipt. in an abrupt sentence, without a preceding premiss; enda tak nú öxi þína, and now take thy axe (implying that I can no longer prevent thee), Nj. 58; enda þarf hér mikils við, 94; maðrinn segir, enda fauk höfuðit af bolnum, the man continued,—nay, the head flew off the body, Ld. 290: even in some passages one MS. uses ‘enda,’ another ‘ok,’ e. g. skorti nú ekki, enda var drengilega eptir sótt (ok var drengilega eptir sótt, v. l.), Fms. viii. 357; cp. Fb. iii. 258, 1. 16, and Mork. 7, 1. 15: the law sometimes uses ‘ok’ exactly in the sense of enda, ef maðr selr ómaga sinn af landi brott, ‘ok’ verði hinn aptrreki er við tók, þá …, Grág. i. 275.

d, (enda, að, Fs. 8, Ld. 50, Bs. i. 865; mod. usage distinguishes between enda að, to end, finish, and enda t, to fulfil):—to end, bring to an end; ok endi þar líf sitt, Fms. i. 297; af ráðinn ok endaðr, Fs. l. c.; endaðir sínu valdi, Bs. i. 865.

2. metaph. to bring to an end, fulfil, perform a promise or the like; þá sýslu er hann endi eigi, work which he did not perform, Grág. ii. 267; þótti Heinreki biskupi Gizurr eigi enda við konung þat sem hann hafði heitið, Fms. x. 51; enda þeir þat er Páll postuli mælti, Hom. 135; hefir þú komit ok ent þat er þú lofaðir, Niðrst. 8.

II. reflex, to end, come to an end; reiði mannsins endisk á einu augabragði, 656 A. ii. 17; er svá hefjask upp at eigi endask, 656 B. 3; þá endisk sá enn mikli höfðingskapr Dana konunga, Fms. xi. 205; þær endask ok byrjask jafnfram ávalt, Rb. 232.

2. to last out; ok endisk þá, allt á sumar fram, Nj. 18; meðan mér endask föng til, Eg. 66; en honum endisk eigi til þess líf, Bs. i. 77; en er veizlor endusk eigi fyrir fjölmennis sakir, Hkr. ii. 92; ok endisk því þetta hóti lengst, Gísl. 50; meðan ek endumk til, as long as I last, i. e. live, Fms. iv. 292.

3. to end well, do; enda mun þat fám bóndum vel endask at synja mér mægðar, Ísl. ii. 215; ek veit, at þat má honum eigi endask, ef …, Rd. 311; ok öngum skyldi öðrum hans kappa enzk hafa betta nema þér, Fas. i. 104; segir honum eigi ella endask mundu, Fms. iv. 143.

III. impers. in the phrase, sögu endar, endar þar sögu frá honum, it ends the tale, i. e. the tale is ended, Ld. 50: in mod. usage Icel. can say, saga endar, sögu endar, and saga endast, here the story ends.

1) counsel, advice;

H. bað hann ráð á leggja, H. asked his advice;

leggja e-t til ráðs með e-m, to advise one;

bera ráð sín saman, to consult together;

hafa ráð e-s, to follow one’s advice (þá væri hann vitr, ef hann hefði yður ráð);

fara fram ráðum e-s, to act upon one’s advice (skaltu mínum ráðum fram fara);

eiga ráð við e-n, to take counsel with one (átti jarl þá ráð við menn sína);

gøra ráð fyrir e-u, to expect, look out for a thing;

leita ráða við e-n, to seek counsel from one (leitar jarl ráða við lenda menn);

gefa ráð til, to give one a counsel (hann gaf þatr ráð til, at);

2) expedient, means (hitta, kunna ráð til e-s);

sjá mun ek ráð til þess, I can see help for that;

3) resolved action, plan;

gøra ráð sitt, to form a plan;

gøra e-t at ráði, to resolve (var þetta at ráði gørt);

taka til ráðs, til ráða, to adopt a plan (hvat skulu vit nú til ráða taka);

4) wise counsel, what is advisable;

Illugi kvað þat ekki ráð, I said it was not advisable;

vera til ráðs, til ráða, to be advisable;

hvat er nú til ráða, what is now to be done?

verða at ráði, to succeed, to turn out well (varð allt at ráði, þat er hann réð mönnum);

5) consent, will, wish, agreement (var sú gjöf gör með ráði konungs);

at ráði frænda hernnar, with the consent of her kinsmen;

6) authority, command (vöru öll ráð af honum tekin);

bera e-n ráðum, to overrule one;

koma ráði við e-n, to be able to control (ek kem trautt ráði við hann);

7) state of life, condition, lot (vilda ek bróðir, at þú bœttir ráð þitt ok bœðir þér konu);

heim skaltu fara ok una vel við ráð þitt, and be content with thy lot;

breyttu þau faðir hans ok móðir ráði sínu ok fóru útan, they broke up their household and left Iceland;

8) marriage, match (unn frænda þínum góðs ráðs);

ek réð ráði hennar fyrri, I chose a husband for her before;

9) councillor (annat várt hit œzta ráð);

10) council (konungrinn ok hans ráð).

* * *

n. [Dan. raad; Old Engl. reed; Germ. rath], ‘rede’ counsel, advice; leggja ráð á, e-t, Nj. 4; hvat leggr Njáll til ráðs? 72; hvat þykki þér ráð? 23, Fas. ii. 510; stundum var hann á tali við þá menn er ráða hans þurftu, kunni hann til alls góð ráð at leggja, þvíat hann var forvitri, Eg. 4; göra ráð sitt, to form a plan, Nj. 5, 21; Njáll gékk í brott einn saman ok hugsaði ráðit, 98; ek skal leggja ráðin til, segir Valgarðr, 166; ekki er þat mitt ráð, Nj. 23; var þetta at ráði gört, resolved, Ld. 70; þar til er biskup görir annat ráð fyrir, Vm. 113; göra ráð fyrir e-u, to expect, Nj. 261; eiga ráð við e-n, to take counsel with one, 127; leita ráða, Edda 26.

2. plur. a settled plan, foresight; með ráðum ok kappi, Nj. 79, Eg. 257; köld ráð, Ld. 284; nú skulu vér fara at ráðum við þá, Eg. 582; annat hvárt með styrk eða ráðum, Ld. 178; vörn mun verða engi, ef vér förum ráðum at, Fms. ii. 11; ef þeir hefði meirum ráðum fram farit, vii. 318:—a planning, bana-ráð, fjör-ráð, land-ráð, áljóts-ráð, q. v.; þat eru ráð, ef …, Grág. ii. 127; frændr Óttars kenndu ráðin Sigurði konungi, Fms. vii. 230.

3. wise, true councel, what is advisable; varð allt at ráði ( turned to good ends) þat er hann ráð mönnum, Nj. 30; lizt mér nú hitt ráð, at …, 82; ok er eigi ráð at hafa færi, 94; oss mun ekki haustlaugt ráð at fara til Noregs, Eg. 263; mun eigi þat ná ráð at þér hverfit aptr, Boll. 348; ekki er ráð nema í tíma, sé tekit, a saying; Illugi kvað þat ekki ráð, Ísl. ii. 247; ok er nú ráð at gjalda féit ( high time), Fms. vi. 248; þat er nú ráð, at leggja at landi ok ganga upp, 260; andi ráðs ( wisdom) ok styrktar, 686 B. 13.

4. consent, will, agreement, wish: sú gjöf var gör með ráði konungs, Eg. 35; með mínu ráði, 737; án ráði e-s, Nj. 38, Fms. xi. 111, Grág. i. 334; at ráði frænda hennar, 164; hón skaut til ráða föður síns, 331; fjarri mun þat þínn ráði, Nj. 80; með ráði hinna vitrustu manna, 88, Ld. 232; hann nam land at ráði Skallagríms, Landn. 59, Grág. i. 232; við ráð frænda síns nokkors, 307; ef maðr kyssir konu á laun ok at ráði hennar, 337; eigi á at ljá … nema allra ráð fylgi, 437; fyrir ráð skaparfa síns, 202; at sínn ráði, willingly, of one’s own accord, ii. 91.

II. denoting action:

1. household affairs, management, business, usually in plur.; hann hafði selt í hendr öll ráð syni sínum, Eg. 22; er Þórólfr var eigi heima, hafði Þorgils þá þar ráð, 53; hón var at ráðum með syni sínum, höfðu þau rausnar-bú mikit, 478; Rútr fékk henni öll ráð í hendr fyrir innan stokk, Nj. 11; þeirrar einnar konu ætla ek at fé at sú ræni þik hvárki fé né ráðum, Ld. 14; engi ráð skalt þú taka af mér, ok fara hvergi fyrr en ek vil, Ísl. ii. 205, Bs. i. 819; telja hann af ráðunum fjárins ella, Grág. i. 202; en ef hón veit at bóndi hennar mundi eigi ljá vilja, þá á hón eigi ráð, then she has no right to do it, 382; bera e-n ráðum, (cp. taka ráðin af e-m, to overrule), Nj. 198; hón tók við fé ok ráðum eptir föður sinn, Fs. 126.

2. a state of life, condition; vilda ek bróðir, at þú bættir ráð þitt ok bæðir þér konu, Nj. 2; rausnar ráð, Þorf. Karl. 364; breyttu þau faðir hans ok móðir ráði sínu ( they broke up the household) ok fóru útan, Bs. i. 152; ráða-breytni (q.v), change, Þorf. Karl. 370; er þér sá til at staðfesta ráð þitt ok kvangask, Grett. 5 new Ed.; heim skaltu fara, ok una vel við ráð þitt, Nj. 11; ok fór yðvart ráð þá betr fram, 198; áljótr mikill er um ráð konunnar, Ld. 30; þar sem þér hafit allt ráð várt í hendi, 174; kippa undan þeirri stóð er áðr hélt mest upp ráði hennar, Glúm. 341: sómasamligt ráð, Fs. 21; segja at þar liggi honum við náliga allt ráð ok líf, Fms. xi. 101; nema vér kynnim þeim allt várt ráð, 655 xi. 3; at þú þegir skjótt ok fle prir ekki um mitt ráð, Fas. ii. 507; Vali sagði gott frá hans ráði, Band. 4: þú hefir mikit at ráði, 12; hann sagði þá henni hvat títt var um ráð Elisabeth, 625. 85; Jóseph varðveitti ráð Máriu festar-konu sinnar hreinliga, Post.; kona hét Þórdís, et léttari skyldi verða, ok horfði ráð hennar heldr seinliga, ok til mikils háska, Bs. i. 195; gör svá vel ok unn frænda þínum góðs ráðs, a good match, Ld. 198.

3. marriage; láta þat standa fyrir ráðum, Nj. 23; lýkr svá með þeim at ráðin skyldi takask, ok skyldi boð vera at hálfs-mánaðar fresti at Mosfelli, 99; þau ráð tókusk ok fékk Þórðr Ísríðar, Fb. ii. 251; en ef þá takask ráðin eigi. Grág. (Kb.) ii. 32; engi latti ok tókusk ráðin. Fas. ii. 347; hón er kvenna friðust ok með miklu fé, þvi ráði mun ok þér í hendr koma, Fs. 21; ráð hefi ek hugat fyrir þér, þú skalt biðja Kolfinnu, 88; ráð þau skyldu takask at öðru sunni, Eg. 26; þar er Ásgerðr frændkona þin, þar vilda ek hafa fullting þitt at ek næða því ráði 331; hann á dóttur er Ólöf heitir, þar þætti mér vaxa þinn heiðr ef þú fengir þat ráð, Fas. ii. 433; þá vóru skil ð ráð þeirra Sigriðar Stórráðu, Fms. x. 219; þá, reiddisk drottning mjök … engi ráð vil ek við hann eiga, 285; þat it göfugliga ráð, 324; lézt Sigvaldi nú kominn til ráða við Ástríði, xi. 104; eigi skal faðir neyða dóttur sina til ráða, Grág. i. 307; gipta honum dóttur þina er hann þess ráðs maklegr, Glúm. 360: biskup rauf þau ráð öll sem hann vissi at úlögum ráðin vera, Bs. i. 107.

4. in a pers. sense, a counsellor, a council, Stj. 510; annat várt hit æðsta ráð, Fms. vi. 59; er konungr var á tali við ráð sitt, ix. 279: a senate, þat köllu vér ráð, er lögmaðr ok ráðsmenn sitja á málum manna ok skipa, N. G. L. ii. 244; konungrinn ok hans ráð, Bs. i. 719; konungs ráð, the king’s council, 758; Dixin ok öll hennar ráð, D. and all the queen’s councils, Fb. i. 92.

B. COMPDS: ráðsandi, ráðabið, ráðabreytni, ráðabrot, ráðafar, ráðafátt, ráðagörð, ráðagerðarmaðr, ráðagörstr, ráðahagr, ráðakensl, ráðakona, ráðskona, ráðakostr, ráðalauss, ráðaleitan, ráðamaðr, ráðsmaðr, ráðsmannsdæmi, ráðsmennska, ráðanautr, raðaneyti, ráðarúm, ráðaskortr, ráðaskot, ráðastofnan, ráðaætlan.